Luisteren begint met een keuze

Luisteren is een fundamentele menselijke behoefte, net zo essentieel als ademhalen of slapen. Waarom? Omdat we allemaal de drang voelen om zo goed mogelijk begrepen te worden en de Ander zo goed mogelijk te begrijpen. In een tijd waarin we overspoeld worden door informatie, waarin constant geluid, beelden en tekst op ons afkomen, staat deze basisbehoefte echter onder druk.

Van jongs af aan leren we dat luisteren vaak betekent dat je doet wat je gezegd wordt. Maar dat is een misvatting. Echt luisteren vraagt om een actieve keuze: de keuze om je open te stellen voor wat de Ander vertelt, zonder vooraf te weten wat je zult horen. Het gaat niet alleen om wat er gezegd wordt, maar ook om wat er niet gezegd wordt, om de stiltes die betekenis dragen.

We informeren ons kapot

In zijn boek We Informeren Ons Kapot beschrijft filosoof Ignaas Devisch hoe onze drang naar informatie ons paradoxaal genoeg verder van elkaar kan verwijderen. We consumeren de hele dag door data, updates en nieuws, maar raken vaak het overzicht en de essentie kwijt. Deze ‘informatiehonger’ leidt tot een oppervlakkige vorm van luisteren, waarin we vooral proberen ons eigen gelijk te halen of ons punt te maken, zonder echt open te staan voor de ander.

Echt luisteren vraagt om iets anders: intellectuele bescheidenheid. Dat betekent dat je je eigen overtuigingen en kennis opzij kunt zetten en durft toe te geven dat je niet alles weet. Het gaat om de bereidheid om te leren van wat de Ander zegt, zelfs als het in strijd is met wat jij denkt of voelt. Dit vraagt om moed en zelfkennis. Hoe beter je jezelf kent, hoe meer ruimte je kunt maken voor de Ander en voor wat er écht gezegd wordt.

De keuze om te luisteren

Luisteren begint altijd met een keuze. De keuze om aanwezig te zijn, je hoofd leeg te maken en open te staan voor de ander, zelfs als je niet weet waar het gesprek naartoe gaat. Dat betekent niet dat je elk moment een perfecte luisteraar kunt zijn – dat is onmogelijk. Maar als je de intentie hebt om te begrijpen, zal de Ander dat voelen. Uiteindelijk bepaalt de Ander of je goed luistert.

Onze moderne wereld vol schermen en notificaties maakt het ons moeilijk om echt aanwezig te zijn. Even snel een blik op je telefoon werpen tijdens een gesprek lijkt onschuldig, maar is eigenlijk een vorm van wegkijken. We vermijden het onbekende of datgene waarvan we bang zijn dat we het zullen horen. Het is gemakkelijker om ons af te sluiten voor wat ongemakkelijk is, dan echt aanwezig te zijn bij wat er gezegd wordt.

Maar juist in deze tijd van constante afleiding is luisteren belangrijker dan ooit. Het vermogen om écht te luisteren, om dieper te gaan dan de woorden en door te dringen tot de kern van wat iemand probeert te zeggen, is een vaardigheid die ons dichter bij elkaar brengt. Het vraagt om intellectuele bescheidenheid en bewustzijn. Het vraagt om de moed om je eigen gedachten en oordelen tijdelijk los te laten, en de Ander de ruimte te geven.

Luisteren als een keuze voor verbinding

Als je na een gesprek het gevoel hebt dat je emotioneel of fysiek moe bent, dan heb je vermoedelijk écht geluisterd. Het is een proces dat energie vraagt, maar ook ontzettend waardevol is. Want in dat moment van luisteren, van echt aanwezig zijn, maak je ruimte voor verbinding en begrip. En dat is iets wat we allemaal nodig hebben, misschien wel meer dan ooit.

Laten we luisteren niet als een trend beschouwen, maar als een bewuste keuze die we elke dag kunnen maken. Een keuze die ons in staat stelt om te begrijpen en begrepen te worden, die de wereld om ons heen een beetje zachter en menselijker maakt. Zoals Ignaas Devisch al schreef, gaat het erom dat we niet zomaar alles consumeren wat op ons afkomt, maar dat we de tijd nemen om écht stil te staan bij wat de Ander ons probeert te vertellen. Zo maken we ruimte voor echte ontmoeting en verdieping in een wereld vol ruis.