Luisteren MET is een daad van erkenning
Verhalen vormen de kern van wie we zijn. Elk van ons draagt verhalen met zich mee; verhalen die zijn opgebouwd uit herinneringen, gevoelens, en ervaringen die ons leven vormgeven. Maar het vertellen van deze verhalen, vooral wanneer ze doordrenkt zijn van complexiteit, kan een uitdaging zijn. Vaak willen we onze woorden laten aansluiten bij wat de Ander begrijpt, alsof het begrijpen van ons verhaal het einddoel is. Maar misschien is dat juist niet het belangrijkste. Soms gaat het er helemaal niet om begrepen te worden, maar om simpelweg erkend te worden.
Luisteren met de Ander is niet hetzelfde als luisteren naar iemand. Wanneer we luisteren naar, is er een impliciete verwachting van begrip: we luisteren vaak met de intentie om het verhaal te bevatten, erop te reageren, of zelfs om advies te geven. Maar luisteren met de Ander vraagt om een ander soort aandacht. Het gaat niet om het begrijpen van elk woord of elk gevoel dat wordt gedeeld, maar om aanwezig zijn voor het verhaal, zoals het verteld wordt—onvolledig, soms chaotisch, of in een fase van ontdekking.
Het proces van denken, voelen en vertellen
Wanneer we terugdenken aan onze ervaringen, ontstaat er een subtiel samenspel tussen ons denken en voelen. Gedachten ordenen het verleden, proberen er betekenis aan te geven, terwijl gevoelens de herinneringen kleuren en hen levendig maken. Dit proces is vaak innerlijk en onsamenhangend; het lijkt soms moeilijk om de chaos van gedachten en emoties in woorden om te zetten.
Vertellen is dan de stap waarin we proberen deze innerlijke wereld naar buiten te brengen. We zoeken naar woorden die passen bij wat we voelen en denken, maar woorden zijn vaak ontoereikend. Het is alsof ons verhaal groter is dan wat we kunnen uitdrukken. Toch is het vertellen essentieel: het helpt ons om onze ervaringen vorm te geven, om betekenis te scheppen uit de chaos van ons innerlijk leven.
Luisteren met de Ander: aanwezigheid zonder oordeel
Wanneer de Ander met ons luistert, ontstaat er een bijzondere ruimte. In die ruimte hoeft ons verhaal niet begrepen te worden, en dat geeft een diepe vorm van vrijheid. In plaats van dat begrip centraal staat, draait het om aanwezigheid; een bereidheid om samen in die ruimte te zijn, zonder druk om antwoorden te geven of oplossingen aan te reiken.
Deze vorm van luisteren vraagt iets anders van ons dan het traditionele idee van communicatie. Het vraagt om beschikbaarheid, om echt aanwezig te zijn voor de Ander zonder iets te willen veranderen of oplossen. Dit is moeilijk, omdat we vaak geneigd zijn om dingen te willen begrijpen of om de Ander te helpen door advies te geven. Maar juist in het loslaten van die behoefte ontstaat de ruimte waarin de Ander zich volledig kan uitdrukken, zonder angst voor oordeel of verkeerd begrepen worden.
Luisteren met is dan ook een actieve, maar vooral zachte aanwezigheid. Het betekent de Ander de ruimte geven om hun gedachten en gevoelens te laten stromen, in hun eigen ritme, zonder dat ze gedwongen worden om alles helder te maken. De Ander hoeft zich niet te verantwoorden voor wat ze voelen of denken. In die ruimte kunnen dingen onuitgesproken blijven, kunnen emoties opkomen zonder uitgelegd te worden. Dat is waar luisteren met om draait: het creëren van een veilige ruimte waarin de verteller zichzelf kan onderzoeken en zijn of haar eigen verhaal kan ontdekken.
Schrijven: een andere manier van vertellen
Schrijven is ook een vorm van vertellen, maar het heeft een andere dynamiek. Terwijl vertellen vaak gaat over terugkijken en reflecteren op wat is geweest, gaat schrijven altijd vooruit. Zelfs als we schrijven over het verleden, dwingt het ons om vooruit te bewegen—letter voor letter, woord voor woord. Schrijven vereist dat we ons verhaal vormgeven, dat we het vastleggen, en daarmee krijgt het een zekere finaliteit.
Maar schrijven kan ook bevrijdend zijn, omdat het ons de tijd en ruimte geeft om na te denken over wat we willen zeggen. In plaats van direct te reageren of te praten, kunnen we in stilte met onze gedachten zitten, ze herschikken en opnieuw ordenen voordat we ze aan het papier toevertrouwen. Voor veel mensen is schrijven een manier om controle te krijgen over hun verhaal, om de chaos van gedachten en gevoelens in een begrijpelijke structuur te gieten.
De Ander als getuige
Of we nu praten of schrijven, wat we vaak zoeken is niet zozeer begrip, maar erkenning. We willen dat ons verhaal gehoord wordt, dat het ergens kan en mag bestaan buiten onszelf. De Ander speelt hierin een cruciale rol. Door met ons te luisteren, wordt de Ander een getuige van ons verhaal. Dit is een subtiel, maar belangrijk verschil met gewoon luisteren naar. De Ander hoeft het verhaal niet te analyseren of te begrijpen; het verhaal mag gewoon bestaan, met alle onvolkomenheden, zonder dat er direct een conclusie of oplossing uit voortvloeit.
Het is in deze ruimte, waar de Ander met ons aanwezig, dat we echt de vrijheid vinden om ons verhaal te vertellen zoals het is op dat moment. Misschien helpt deze ruimte ons om nieuwe inzichten te ontdekken, misschien ook niet. Het punt is dat die ruimte zelf, die gedeelde aanwezigheid, helend kan zijn.
Samen zijn in het verhaal
Luisteren met de Ander draait om het samen zijn in het verhaal. Het gaat niet om begrip als einddoel, maar om het scheppen van een ruimte waarin het verhaal kan bestaan, met alle nuances of juist zonder nuances, zonder dat het volledig uitgelegd of begrepen hoeft te worden. Denken, voelen en vertellen komen samen in dit proces, en de Ander speelt hierin een cruciale rol door simpelweg aanwezig te zijn.
In deze ruimte kan de verteller ontdekken wat hun verhaal betekent, zonder druk of oordeel. Het verhaal mag chaotisch, onsamenhangend of zelfs pijnlijk zijn, en toch is het waardevol omdat het gedeeld wordt. Luisteren met is een daad van erkenning: het erkent de waarde van het verhaal en de waarde van de verteller, zonder dat er iets hoeft te worden opgelost of begrepen.
Art: Andrea Jacobson