Luisteren begint waar invullen ophoudt

Wat Nicholas Epley ons leert over écht begrijpen

We denken vaak dat we het wel weten

In een café met vrienden. In een vergadering met collega’s.
In een gesprek met een vriend, collega, kind of partner.
We vullen in wat de ander bedoelt, vaak nog voor die ander iets heeft uitgesproken.

We zeggen: “Ik begrijp wat je bedoelt.”
En we bedoelen het goed.
We willen ons inleven.
Verbinden.
Dichtbij komen.

Maar wat als dat invullen ons juist verder weg brengt?

Wat onderzoek ons laat zien

De Amerikaanse psycholoog Nicholas Epley onderzocht dit.
Hij liet mensen in tientallen experimenten raden wat anderen dachten, voelden of nodig hadden.
Soms waren het geliefden. Soms onbekenden.

De ene groep kreeg de opdracht: “verplaats je in de ander.”
De andere groep mocht gewoon vragen stellen.

Wat bleek?
Degene die zich probeerden in te leven, maakten meer fouten.
Ze zaten er vaker naast.
Maar waren zekerder van hun inschatting dan degenen die gewoon luisterden.

Het inleven voelde dus goed, maar werkte niet beter.
Integendeel.

Waarom we zo snel invullen

We doen het met de beste bedoelingen.
Maar als we proberen te voelen wat de ander voelt,
beginnen we meestal bij onszelf.

Bij onze eigen herinneringen.
Onze normen, onze logica.
We gebruiken ons eigen instrumentarium
om iets te begrijpen wat zich misschien juist aan onze logica onttrekt.

We spiegelen — in plaats van ontvangen.
We projecteren — in plaats van ontmoeten.

Het verschil tussen nemen en krijgen

Wat in Epley’s onderzoek wél werkte, was eenvoudiger.
Mensen die vragen stelden en luisterden, zonder invullen, begrepen meer.

Epley noemt het verschil:
perspectief nemen versus perspectief krijgen.

Perspectief nemen is iets wat je doet.
Je probeert het. Je vult het in. Je kleurt het zelf.

Perspectief krijgen is iets wat je ontvangt.
Van de ander.
Als die zich veilig genoeg voelt om te delen.
En jij rustig genoeg bent om niet meteen te interpreteren.

Echt luisteren vraagt vertraging

Het vraagt dat je iets loslaat.
Niet je intelligentie, maar je snelheid.

Het vraagt dat je niet begint met weten,
maar met vragen.

Dat je het niet invult, maar openlaat.
En dat je de stilte even verdraagt.

Niet als trucje.
Maar als houding.

Een uitnodiging aan ons allemaal

In een tijd van veel praten, veel denken en veel duiden
is dit misschien precies de oefening die we nodig hebben:
niet alles willen begrijpen,
maar iets vaker vragen:

“Hoe kijk jij hiernaar?”

“Is er iets wat jij belangrijk vindt, dat nog niet echt aan bod kwam?”

“Als jij dit zou mogen uitleggen op jouw manier, hoe zou je het dan zeggen?”

Luisteren begint waar invullen ophoudt.
En misschien ontstaat dáár de ruimte
waar begrip zich voorzichtig laat zien.

Kunst: Vilhelm Hammershoi, Interior. With Piano and Woman in Black. Strandgade 30., 1901