Ma – de stilte die luistert

In veel gesprekken voelt stilte ongemakkelijk. Zodra een pauze een paar seconden duurt, hebben we de neiging om die direct te vullen met woorden. Toch bestaat er in de Japanse cultuur een begrip dat juist die ruimte waardeert: Ma.

Ma verwijst naar de leegte tussen dingen. Het is de pauze tussen twee ademhalingen, de witte ruimte in een schilderij, de stilte tussen woorden. Geen leegte om te vermijden, maar een levende ruimte waarin iets kan ontstaan.

Stilte als communicatie

Onderzoek laat zien dat stilte verschillend wordt geïnterpreteerd in diverse culturen. Murayama (1995) vergeleek Japan en de Verenigde Staten en ontdekte dat Amerikanen stilte vaak als ongemakkelijk ervaren, terwijl Japanners stilte juist zagen als communicatief, een teken van aandacht, betekenis of respect. Stilte is in die visie geen afwezigheid, maar een boodschap die je actief kunt “lezen”.

Ook in een bredere culturele analyse van stilte in Japan wordt dit bevestigd: stilte kan respect uitdrukken, harmonie bewaren of spanning verminderen. In plaats van relaties te verzwakken, versterkt stilte vaak de verbinding (Jones, 2011).

Luisteren mét iemand

Wanneer we luisteren mét iemand, verandert stilte in een gedeelde ruimte. Ma wordt dan niet alleen de pauze van de luisteraar, maar een plek waar spreker en luisteraar samen aanwezig zijn. Het gesprek verschuift van eenrichtingsverkeer naar co-creatie. In die stille ruimte kan iets nieuws opkomen; een inzicht, een emotie, of een betekenis die geen van beiden alleen had kunnen bedenken.

Luisteren met Ma vraagt extra veel moed: de moed om de ruimte niet direct te vullen, maar erin aanwezig te blijven. Het vraagt vertrouwen dat juist in het onuitgesprokene de verbinding verdiept.

Referenties

• Murayama, M. (1995). Silence: A Comparison of Japanese and U.S. Interpretation. Portland State University. DOI: 10.15760/etd.6811
• Jones, S. (2011). Speech is Silver, Silence is Golden: The Cultural Importance of Silence in Japan. Australasian Review of Japanese Studies, 25(2). DOI: 10.22459/AURJ.03.2011.02