Zwijgen is geen optie

Ik keek vandaag naar het nieuws. Beelden van geweld, extremisme, woede tegen politie en politieke partijen.

Het is verleidelijk om te denken: ik hou mij er maar buiten. Mijn stem doet er toch niet toe. Maar zwijgen heeft een prijs.

Onderzoekers van Ohio State University hebben dat onderzocht. In hun studie spraken studenten met elkaar over een voorstel om meer plantaardig eten op de campus te serveren. Deelnemers die een minderheidsstandpunt hadden, brachten minder eigen, unieke argumenten naar voren. Bovendien pasten ze hun gedrag aan zodat ze meer leken aan te sluiten bij de meerderheid, niet alleen met woorden, maar ook in wat ze daarna deden. Dat gaat verder dan alleen stil zijn: het verandert hoe mensen zich gedragen.

Nicole Sintov, een van de onderzoekers, zegt het zo: “We found that those with the minority belief didn’t just refrain from speaking up – they conformed their behavior to the majority, which is very consequential.”

Als andere stemmen verdwijnen, krijgt het publieke gesprek een vals gevoel van eensgezindheid. De onderzoekers merken op: “It leads to a public perception that the minority viewpoint doesn’t exist… people’s true thoughts aren’t expressed.”

Dit is waarom zwijgen geen optie is. Het gaat niet om het hebben van een mening over alles, maar om het openhouden van de ruimte. Ruimte waarin verschillen bestaan, nuance mogelijk is en democratie kan ademen.

Er is een tegenkracht. Onderzoek van Netta Weinstein, Guy Itzchakov en Legate laat zien dat luisteren van goede kwaliteit ruimte kan openen. Zij schrijven: “High-quality listening is an autonomy-supportive strategy that fosters relatedness, reduces defensiveness, and promotes openness to change.” Luisteren gaat niet over het wegnemen van oordeel, een mens oordeelt nu eenmaal, maar over het tijdelijk parkeren van dat oordeel: even niet meteen reageren, even niet direct corrigeren, maar de ander echt laten uitspreken.
Het gaat om die paar extra seconden stilte tussen twee zinnen. Om het kleine gebaar van vertraging dat zegt: hier mag je zijn, hier mag je stem klinken. Ruimte waarin de ene stem de andere niet overschreeuwt, maar verschil wél kan bestaan.

Misschien is dat de opdracht van nu: niet zwijgen waar extremen het gesprek kapen, maar aanwezig blijven. Spreken, ook als het ongemakkelijk is. Luisteren, ook als we twijfelen. Ons oordeel parkeren, zodat er ruimte blijft voor wie niet schreeuwt, maar wel gehoord moet worden.

Bronnen:
Hurst, K., Sintov, N., Donnelly, G., & Hobbs, L. (2025). Self-silencing in conversations about controversial topics: Consequences for cognition and behavior.
Weinstein, N., Itzchakov, G., & Legate, N. (2022). The motivational value of listening during intimate and difficult conversations.

Kunst: Dialoog – Remco Sterk