Wijsheid in bescheidenheid

Onlangs heb ik al meerdere artikelen geschreven over intellectuele bescheidenheid. Afgelopen vrijdag had ik een twee uur durend gesprek met mijn vriendin Michal Lehmann, die haar postdoc over dit onderwerp doet. We spraken uitgebreid over deze fascinerende materie.

Waar heb ik het dan over?

Stel je voor: je bent een leidinggevende in een bedrijf dat een belangrijke verandering ondergaat. Tijdens een vergadering met je team komen er verschillende meningen naar voren over de beste aanpak. Je hebt zelf een duidelijk idee over hoe je de verandering wilt doorvoeren, maar merkt dat sommige teamleden bedenkingen hebben en alternatieve oplossingen aandragen. In plaats van je standpunt door te drukken, besluit je te luisteren naar hun zorgen en ideeën. Dit is een voorbeeld van intellectuele bescheidenheid in leiderschap, waar je als leider erkent dat je niet alle antwoorden hebt en openstaat voor de bijdragen van je team.

Intellectuele bescheidenheid is een deugd die steeds meer aandacht krijgt in zowel filosofische als psychologische kringen. Het concept is intrigerend omdat het zowel gemakkelijk herkenbaar als moeilijk meetbaar is. In deze blog verken ik wat intellectuele bescheidenheid precies inhoudt, waarom het belangrijk is, en hoe we het kunnen cultiveren. Ik neem jullie graag mee naar de inzichten van Socrates, John Stuart Mill en de moderne psycholoog Daryl Van Tongeren , maar ook Adam Grant op dit terrein.

Wat is intellectuele bescheidenheid?

Intellectuele nederigheid verwijst naar het bewustzijn en de erkenning van de grenzen van iemands kennis. Het houdt in dat men openstaat voor nieuwe ideeën en bereid is om eigen overtuigingen in twijfel te trekken. Dit betekent niet dat iemand geen zelfvertrouwen heeft in hun kennis, maar eerder dat ze een realistische kijk hebben op hun beperkingen en bereid zijn te leren van anderen.

Socrates

De Griekse filosoof Socrates wordt vaak beschouwd als een van de grondleggers van intellectuele bescheidenheid. Socrates stond bekend om zijn methode van vragen stellen om de diepte van de kennis van anderen te testen. Zijn beroemde uitspraak, “Ik weet dat ik niets weet,” weerspiegelt zijn besef van de grenzen van zijn eigen kennis en zijn voortdurende zoektocht naar waarheid. Voor Socrates was ware wijsheid het besef van je eigen onwetendheid en de bereidheid om voortdurend te leren.

John Stuart Mill

Afgelopen week las ik het zeer boeiende boekje van Tom-Jan Meeus: ‘Duidelijkheid’. Hij haalt een quote aan van John Stuart Mill:

‘Wie één kant van een zaak kent, weet weinig van de zaak zelf. Zijn argumenten kunnen goed zijn, en het kan zo zijn dat niemand hem kan weerleggen, maar als hij gelijktijdig niet instaat is de argumentatie van de andere kant te weerleggen, als hij die niet kent, heeft hij geen basis voor zijn opvatting.’

De negentiende-eeuwse filosoof John Stuart Mill benadrukte het belang van vrijheid van meningsuiting en het openstaan voor verschillende perspectieven als een manier om dichter bij de waarheid te komen. In zijn werk “On Liberty” betoogde Mill dat het onderdrukken van meningen, zelfs als ze onjuist lijken, een gemiste kans is om de waarheid te testen en te versterken. Voor Mill was intellectuele bescheidenheid essentieel voor een gezonde en vooruitstrevende samenleving, omdat het ons beschermt tegen dogmatisme en ons aanmoedigt om open te staan voor kritiek en nieuwe ideeën.

Drie Clusters van Intellectuele Nederigheid

Volgens onderzoek van Christen, Alfano en Robinson kan intellectuele bescheidenheid worden onderverdeeld in drie semantische clusters:

1. Het Verstandige Zelf: Dit cluster omvat termen zoals begrip, ontvankelijkheid, en mindfulness. Het suggereert dat een intellectueel bescheiden persoon openstaat voor nieuwe ideeën en informatie.
2. Het Onderzoekende Zelf: Termen zoals nieuwsgierigheid, exploratie, en leren vallen in dit cluster. Dit aspect van intellectuele nederigheid gaat over actief op zoek gaan naar nieuwe kennis en inzichten.
3. Het Discrete Zelf: Dit cluster bevat termen zoals nederigheid, fatsoen, en pretentieloosheid. Het benadrukt bescheidenheid en het vermijden van opschepperij.

De Tegenhangers van Intellectuele Nederigheid

Net zoals elke deugd zijn tegengestelde ondeugden heeft, heeft intellectuele bescheidenheid ook zijn tegenhangers:

1. Het Overschatte Zelf: Dit cluster omvat termen zoals ijdelheid, trots, en arrogantie. Het beschrijft mensen die overdreven vertrouwen hebben in hun eigen kennis en vaak de neiging hebben om anderen te minachten.
2. De Onderschatte Ander: Dit cluster omvat termen zoals vooroordeel, oneerlijkheid, en bekrompenheid. Het beschrijft mensen die de kennis en capaciteiten van anderen onderschatten.
3. Het Onderschatte Zelf: Dit cluster bevat termen zoals schroom, verlegenheid, en berusting. Dit aspect van niet-intellectuele nederigheid gaat over het onderschatten van eigen kennis en capaciteiten.

Daryl Van Tongeren

Daryl Van Tongeren, een hedendaagse psycholoog, heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar intellectuele bescheidenheid en de rol ervan in persoonlijke en interpersoonlijke relaties. Van Tongeren stelt dat intellectuele bescheidenheid cruciaal is voor het overbruggen van meningsverschillen en het bevorderen van empathie en samenwerking. Hij wijst erop dat intellectueel nederige mensen beter in staat zijn om constructieve gesprekken te voeren en conflicten op te lossen, omdat ze openstaan voor de perspectieven van anderen en bereid zijn hun eigen standpunten te heroverwegen.

Ik wil ook nog graag een quote van Adam Grant meegeven:

Keeping an open mind is not about lacking moral conviction. It’s about maintaining intellectual humility.
The people who leave their echo chambers are the ones who know their knowledge is incomplete.
A key to lifelong learning is engaging with others who disagree with you.

Waarom is intellectuele bescheidenheid belangrijk?

In onze hedendaagse informatiemaatschappij is intellectuele bescheidenheid van cruciaal belang. Met de overvloed aan informatie die beschikbaar is, is het essentieel om een open houding te hebben tegenover nieuwe ideeën en perspectieven. Intellectuele bescheidenheid helpt ons om kritisch na te denken, te leren van anderen, en onze eigen vooroordelen te herkennen en te corrigeren.

Daarnaast bevordert intellectuele bescheidenheid een gezonde dialoog en samenwerking. Mensen die intellectueel bescheiden zijn, zijn meer geneigd om naar anderen te luisteren, feedback te accepteren, en constructief samen te werken. Dit leidt tot een vruchtbaardere uitwisseling van ideeën en innovatie.

Ik ben pas recent begonnen op mijn reis in dit onderwerp, maar het mij nu al niet meer los. Intellectuele bescheidenheid is een waardevolle deugd die ons helpt om realistisch, open en bescheiden te zijn in onze benadering van kennis. Door dit te cultiveren, kunnen we betere denkers en samenwerkers worden, wat uiteindelijk leidt tot een meer geïnformeerde en harmonieuze samenleving. De inzichten van denkers zoals Socrates, John Stuart Mill en moderne onderzoekers zoals Daryl Van Tongeren en Adam grant tonen aan dat intellectuele bescheidenheid niet alleen een persoonlijke deugd is, maar ook een essentieel element voor maatschappelijke vooruitgang.

Bronnen:

1. Socrates: Bekend om de uitspraak “Ik weet dat ik niets weet”, zoals vastgelegd in de dialogen van Plato.
2. Mill, J. S. (1859). On Liberty.
3. Van Tongeren, D. R. (2020). Humble: Free Yourself from the Traps of a Narcissistic World. Templeton Press.
4. Christen, M., Alfano, M., & Robinson, B. (2014). The Semantic Space of Intellectual Humility.
5. Adam Grant, Think Again (2021)