Voortzetting van de reis met Levinas

Telkens als ik dieper in de filosofie van Emmanuel Levinas duik, vind ik dat elke herlezing mijn begrip verrijkt en nieuwe lagen van betekenis toevoegt aan zijn concepten. Hoewel sommige aspecten van Levinas’s filosofie misschien repetitief lijken in mijn schrijven, is elke discussie een stap verder op een diepgaande reis van ethische ontdekking. Deze blogpost maakt deel uit van die voortdurende verkenning, waar ik streef naar een combinatie van bekende fundamenten met nieuwe inzichten die ik heb opgedaan uit mijn ervaringen en verdere studie.

Voor mij introduceert Emmanuel Levinas een radicaal perspectief op interpersoonlijke relaties en communicatie. Zijn filosofie draait om het concept van de ‘Ander’—niet slechts als iemand om mee te interacteren, maar als de essentiële basis van onze ethische verplichtingen. Levinas suggereert dat ware ethiek begint bij de ontmoeting met de Ander, niet als een object in onze wereld, maar als een oneindige bron van verantwoordelijkheid en zorg.

Levinas benadrukt het onderscheid tussen “The Saying” en “The Said”. Voor mij gaat ‘The Said’ over hoe we communiceren—de openheid en bereidheid om de Ander oprecht te horen, voorbij de inhoud van de communicatie. “The Saying” verwijst naar de inhoud zelf. Hij stelt dat ware communicatie ligt in het Zeggen, wat inhoudt dat er een aanwezigheid is die de Ander oprecht erkent.

In zijn baanbrekende werk “Otherwise than Being“, verdiept Levinas zich in de complexe relatie tussen taal, ethiek en begrip. Zijn analyses van “The Said” en “The Saying” bieden een diepgaand verslag van hoe onze ethische relatie met de singuliere ander de basis vormt van alle betekenis, terwijl het tegelijkertijd deel uitmaakt van een universeel systeem van betekenissen.

De interactie van taal en ethiek

Levinas daagt ons uit om na te denken over hoe taal functioneert, niet alleen als een communicatiemiddel maar als een middel voor ethische betrokkenheid. Hij reageert op het Heideggeriaanse idee dat taal ons spreekt, door te suggereren dat dit enige waarheid bevat, maar dat het de essentiële ethische dimensies van taal over het hoofd ziet. Voor Levinas is de ethische relatie met de ander fundamenteler dan ontologische vragen over de aard van het Zijn. Hij beweert dat betekenisvolle communicatie universaliteit veronderstelt—een systeem van onderling verbonden tekens en een positieve taal.

Een van de kernbetekenissen van “le dit” (het gezegde) in Levinas’ filosofie is het concept van een “positieve taal”. Dit verwijst naar de gestructureerde, identificeerbare taal die we gebruiken in alledaagse communicatie—het gezegde in een systeem. Het is een noodzakelijk maar niet het enige aspect van taal zoals ervaringsgewijs gesproken. Dit kader stelt ons in staat om “het gezegde” te begrijpen als zowel de inhoud van onze communicaties (de specifieke dingen die we identificeren en uitdrukken) als het bredere linguïstische systeem waarbinnen onze uitingen betekenis vinden.

Daarentegen vertegenwoordigt “het zeggen” de daad van uitdrukking zelf, met name in zijn ethische dimensie. Het gaat niet alleen om het overbrengen van informatie, maar om het maken van een ethische oproep aan de ander. Dit omvat het erkennen van de uniciteit van de ander en het reageren op hen binnen de context van onze gedeelde menselijkheid en linguïstische kaders. Door “het zeggen” te benadrukken, laat Levinas zien hoe elke linguïstische interactie doordrenkt is van ethische betekenis, waardoor gewone gesprekken worden getransformeerd in momenten van diepgaande relationele betekenis.

Luisteren, volgens Levinas, is een actieve, ethische daad die vereist dat we onszelf openstellen voor de Ander, onze ego’s en vooroordelen overstijgen. Het betreft luisteren om te begrijpen en erkennen, niet slechts om te antwoorden of te beoordelen, en belichaamt een fundamentele menselijke respons die ethisch leven faciliteert.

Mijn reis om ethisch luisteren te begrijpen en te beoefenen is diepgaand gevormd door de gedachten van Levinas. In mijn professionele praktijk hebben deze principes getransformeerd hoe ik met Anderen omga. Door te focussen op zo goed mogelijk begrijpen in plaats van oplossen, kweek ik diepere relaties en maak ik een echte uitwisseling van ideeën mogelijk.

“To approach the Other in conversation is to welcome his expression, in which at each instant he overflows the idea a thought would carry away from it. It is therefore to receive from the Other beyond the capacity of the I, which means exactly: to have the idea of infinity. But this also means: to be taught. The relation with the Other, or Conversation, is a non-allergic relation, an ethical relation; but since it is welcomed this conversation is a teaching… it comes from the exterior and brings me more than I contain.”

Deze quote van Levinas vat de diepgaande ethische betrokkenheid samen die betrokken is bij het echt luisteren naar een ander persoon. Het benadrukt hoe elk gesprek een kans is om te leren en onderwezen te worden, waarbij de oneindige waarde en potentieel van de Ander wordt erkend.