Waarom we een Ander nooit helemaal kunnen begrijpen

Je hebt een zware dag gehad op je werk. Je hebt afgesproken met een vriendin en vertelt haar over de stressvolle situatie. Ze zegt: “Ik begrijp precies wat je bedoelt.” Dat klinkt misschien geruststellend, maar dan vraag ik mij af: kan zij echt precies begrijpen wat je bedoelt? Wat betekent het eigenlijk om iemand echt te begrijpen?

Wat betekent begrijpen?

Begrijpen kan op verschillende manieren worden gedefinieerd. De Van Dale zegt: be·grij·pen (begreep, heeft begrepen) 1 met het verstand vatten, doorzien en 2 bevatten, inhouden.

Het kan dus eenvoudigweg betekenen dat je denkt te weten wat iemand bedoelt met zijn woorden. Maar begrip kan ook dieper gaan en impliceren dat je de emoties, motivaties en context van de ander denkt te doorgronden.

Ralph Nicholas, een pionier op het terrein van luisteren, stelde dat “de grootste menselijke behoefte is om begrepen te worden.” Dit benadrukt dat begrip niet alleen een cognitief proces is, maar ook een emotioneel en sociaal proces waarbij erkenning en empathie/compassie centraal staan.

De Complexiteit van het Menselijk Bewustzijn

Ons bewustzijn is enorm complex. Het omvat gedachten, emoties, herinneringen en ervaringen die voor iedereen uniek zijn. Neurowetenschappelijk onderzoek laat zien dat zelfs kleine verschillen in onze hersenen kunnen leiden tot grote variaties in hoe we de wereld waarnemen en begrijpen.

Volgens Michael Lieberman verschilt de manier waarop we sociale informatie verwerken sterk tussen mensen. Deze verschillen maken het bijna onmogelijk om iemand anders volledig te begrijpen, omdat de basis van ons denken en voelen anders is dan die van een Ander.

De Rol van Taal en Communicatie

Taal is ons belangrijkste middel om gedachten en gevoelens over te brengen, maar het heeft zijn beperkingen. Filosofen zoals Ludwig Wittgenstein hebben betoogd dat taal nooit helemaal kan uitdrukken wat we ervaren.

Wittgenstein zegt dat de betekenis van woorden afhangt van de context. Dit betekent dat zelfs als we dezelfde taal spreken, de betekenis van woorden kan variëren op basis van persoonlijke ervaringen en culturele achtergronden. Dit kan leiden tot misverstanden en maakt het moeilijk om precies over te brengen wat we bedoelen.

Lera Boroditsky’s onderzoek toont aan dat taal onze perceptie en gedachten beïnvloedt. Dit betekent dat zelfs als we dezelfde woorden gebruiken, we mogelijk niet dezelfde betekenissen overbrengen of ontvangen.

De Beperkingen van Empathie

Empathie is het vermogen om de gevoelens en gedachten van anderen te begrijpen en te delen. Hoewel empathie ons helpt om ons in anderen in te leven, is het ook beperkt door onze eigen ervaringen en vooroordelen.

Jean Decety en Philip Jackson bespreken hoe empathie afhankelijk is van zowel denken als voelen, en hoe deze processen beïnvloed worden door persoonlijke ervaringen en verschillen in de hersenen. Dit betekent dat onze empathische reacties vaak een weerspiegeling zijn van onze eigen gevoelens en ervaringen, en niet een exacte weergave van die van de ander.

Filosofische Perspectieven

De Franse filosoof Emmanuel Levinas zegt dat we de Ander nooit volledig kunnen kennen. Hij betoogt dat we de Ander moeten respecteren als een uniek en mysterieus individu.

Levinas’ filosofie benadrukt dat elke poging om iemand volledig te begrijpen, hen reduceert tot onze eigen begrippen en concepten. Dit doet geen recht aan hun unieke identiteit en waarde. We moeten dus erkennen dat er altijd iets onbekends en onbegrijpelijk blijft in de Ander.

Het Onbewuste

Veel van wat we denken en voelen komt voort uit het onbewuste, dat zelfs voor onszelf moeilijk toegankelijk is. Psychologische theorieën suggereren dat onbewuste processen een grote rol spelen in hoe we de wereld waarnemen en interpreteren.

Drew Westen’s onderzoek laat zien dat onbewuste processen een aanzienlijke invloed hebben op onze percepties en interacties. Dit maakt het nog moeilijker om de innerlijke wereld van een ander volledig te begrijpen, omdat veel van wat hen drijft voor hen zelf ook verborgen blijft.

Nobel doel

Het streven om anderen te begrijpen is een fundamenteel en nobel doel, maar het is belangrijk om te erkennen dat er grenzen zijn aan wat we kunnen bereiken. De complexiteit van het menselijk bewustzijn, de beperkingen van taal, de rol van empathie, de filosofische notie van onkenbaarheid en de invloed van het onbewuste dragen allemaal bij aan deze grenzen.

In plaats van te zeggen: “Ik begrijp je volledig,” is het misschien beter om te zeggen: “Ik probeer je zo goed mogelijk te begrijpen of als je samenvat: “Vertel mij vooral waar ik je niet goed begrepen heb.” Dit erkent de moeite en intentie van begrip zonder te pretenderen dat we de ander volledig kunnen doorgronden. Door deze bescheidenheid kunnen we openstaan voor voortdurende dialoog en leren, wat leidt tot diepere en meer betekenisvolle verbindingen met de mensen om ons heen. Het accepteren van deze beperkingen kan ons helpen om met meer nederigheid en openheid met anderen om te gaan. Door te erkennen dat we anderen nooit volledig kunnen begrijpen, kunnen we leren waarderen wat hen uniek maakt en openstaan voor voortdurende dialoog en leren. Deze houding kan leiden tot diepere en meer betekenisvolle verbindingen met de mensen om ons heen.

Kunst: La Chambre d’Écoute, 1952 van René Magritte

Bronnen

1. Lieberman, M. D. (2013). Social: Why Our Brains Are Wired to Connect. Crown Publishers.
2. Wittgenstein, L. (1953). Philosophical Investigations. Blackwell Publishing.
3. Boroditsky, L. (2011). How Language Shapes Thought. Scientific American, 304(2), 62-65.
4. Decety, J., & Jackson, P. L. (2004). The Functional Architecture of Human Empathy. Behavioral and Cognitive Neuroscience Reviews, 3(2), 71-100.
5. Levinas, E. (1969). Totality and Infinity: An Essay on Exteriority. Duquesne University Press.
6. Westen, D. (1998). The Scientific Status of Unconscious Processes: Is Freud Really Dead? Journal of the American Psychoanalytic Association, 46(4), 1061-1106.
7. Vygotsky, L. S. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Harvard University Press.
8. Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ. Bantam Books.
9. Rogers, C. R. (1951). Client-Centered Therapy: Its Current Practice, Implications, and Theory. Houghton Mifflin.
10. Stein, E. (1989). On the Problem of Empathy. ICS Publications.
11. Buber, M. (1970). I and Thou. Charles Scribner’s Sons.