Patiënt met onbegrepen klacht wil arts die luistert
Veel huisartsen vinden het moeilijk om patiënten met onbegrepen lichamelijke klachten te behandelen. Omgekeerd voelen veel patiënten met deze klachten zich niet goed begrepen. Een goed gesprek, gestructureerde consultvoering, met heldere uitleg die aansluit bij de verwachtingen van de patiënt, maakt dat die zich beter begrepen voelt. Dat bleek uit onderzoek waarop huisarts-onderzoeker Tim olde Hartman op 13 oktober 2011 promoveerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Dit proefschrift is deze maand uitgeroepen tot het beste proefschrift van 2011.
Olde Hartman is ervan overtuigd dat met een effectieve communicatie de patiënt sneller van zijn klachten af is: ‘Een goede dokter behandelt niet de ziekte, maar de patiënt met de ziekte.’ Klachten als buikpijn, hoofdpijn of misselijkheid, zonder dat daar een duidelijk aanwijsbare medische reden voor is, komen veel voor. Voor zo’n 40 procent van de klachten waarmee mensen bij de huisarts komen, is geen lichamelijke oorzaak te vinden. Vaak zijn de klachten van voorbijgaande aard, maar 2,5 procent is chronisch. Deze patiënten blijven komen, lopen risico op onnodig aanvullend onderzoek en medicatie en zorgen voor hoge, vaak onnodige kosten.
Goede arts-patiëntrelatie
Olde Hartman: ‘Deze patiënten hebben veel last van hun klachten in hun dagelijks leven. Maar ze hebben het gevoel dat de dokter hen niet serieus neemt. Dat is niet zo, maar veel huisartsen weten niet goed hoe ze hiermee om moeten gaan. Veel dokters denken bij deze patiënten aan ingewikkelde behandelingen, zoals cognitieve gedragstherapie, maar de basis is een betere communicatie en een goede arts-patiëntrelatie. Behandeling en begeleiding kan daarmee veel eenvoudiger. En dat scheelt kosten.’
Verkeerde beeldvorming bij de huisarts
Olde Hartman: ’Veel dokters hebben een verkeerd beeld van patiënten met onbegrepen klachten. Ze voelen zich bijvoorbeeld onder druk gezet om patiënten te verwijzen of aanvullend onderzoek te doen. In de praktijk blijkt echter dat deze patiënten helemaal niet vaker om verwijzingen of onderzoek vragen. Verder denken veel huisartsen dat dergelijke klachten een psychosociale oorzaak hebben, bijvoorbeeld een scheiding, drukte op het werk, problemen in het gezin of psychiatrische problematiek. Ook dat hoeft lang niet altijd zo te zijn. Een andere misvatting is dat de patiënt onderliggende psychosociale oorzaken ontkent. Uit onderzoek blijkt echter dat veel patiënten wel degelijk hints geven in het gesprek, maar dat de arts die vaak niet herkent.
Al deze verkeerde beeldvorming maakt dat veel dokters hun patiënten niet goed begeleiden. Bovendien balanceren ze voortdurend tussen het in stand houden van een goede relatie met de patiënt en het voorkomen van onnodige interventies.’
Angsten en verwachtingen van de patiënt
Omgekeerd voelen patiënten zich vaak niet begrepen. De uitleg van de huisarts sluit vaak niet aan bij de angsten en ideeën van de patiënt, zo blijkt uit onderzoek van huisarts Olde Hartman. Patiënten mogen wel hun verhaal vertellen, maar de achterliggende reden van hun komst – angsten en ideeën over hun klachten, bijvoorbeeld over de oorzaken, de duur, de manier waarop ze er het beste mee om kunnen gaan – blijven vaak onbesproken. Daardoor sluit de uitleg die huisartsen geven aan hun patiënten vaak niet goed aan bij de ideeën en verwachtingen van de patiënten. Olde Hartman veronderstelt dat patiënten baat hebben bij gestructureerde consulten gericht op het uitdiepen van de reden van hun komst.
Aanbevelingen
Concrete aanbevelingen voor huisartsen volgens Olde Hartman: ‘Ten eerste moet de dokter proberen zoveel mogelijk helderheid te krijgen over de angsten, ideeën en verwachtingen van de patiënt met klachten. Vervolgens kan de arts de patiënt gerust stellen, een goede uitleg geven en eventuele angsten wegnemen. Wanneer bijvoorbeeld een patiënt met buikpijn bang is voor darmkanker omdat zijn vader dat heeft gehad, doe je aanvullend onderzoek om die kanker uit te sluiten. Maar als je niets weet over de angsten van die patiënt, kun je hem of haar niet goed helpen.‘
Olde Hartman, zelf huisarts in Oosterhout: ‘Patiënten vragen niet om allerlei medisch ingrijpen. Ze willen een dokter die luistert, die hen steunt en emotionele aandacht voor hen heeft. Zelf wil ik patiënten met zulke klachten daarom altijd terugzien na twee of vier weken. Ik wil weten hoe het met ze gaat. Die belangstelling is heel belangrijk.’
Landelijke richtlijn onbegrepen klachten
Olde Hartman werkt samen met vakgenoten en het Nederlands Huisarts Genootschap (NHG) aan een landelijke richtlijn voor de behandeling en begeleiding van patiënten met onbegrepen klachten. Een goede uitdieping van de klachten, gestructureerde consultvoering, gericht lichamelijk onderzoek, het geven van een heldere uitleg en het opbouwen van een goede arts-patiëntrelatie zullen hierin terug te vinden zijn. Ook heeft Olde Hartman zijn bevindingen verwerkt in onderwijs en nascholing voor huisartsen (in opleiding).
You might want to read this too
De droom van Ulysses
Samen oud
