Praten met vreemden….heerlijk?

Je loopt de wachtkamer van de dokter binnen. Er klinken wat gemompelde goedemorgens, daarna doodse stilte. Je gaat in de bus naast iemand zitten; de rest van de rit kijk je allebei zwijgend voor je uit. Op het treinperron staan mensen dik opeengepakt naast elkaar zonder een woord met elkaar te wisselen.

Waarom? Vanwaar dat gebrek aan contact?

Dat vroegen de psychologen Nicholas Epley en Juliana Schroeder van de universiteit van Chicago zich af. Niet op een morele manier – ‘waarom praat tegenwoordig niemand meer met elkaar!’, maar uit nieuwsgierigheid. Zie de mens, een van de sociaalste diersoorten op aarde, met een brein dat geëvolueerd is om met soortgenoten te communiceren en dat daar bij uitstek geschikt voor is – zie die mens zwijgen. Mensen worden gelukkig en zijn gezonder als ze zich met anderen verbonden voelen en ongelukkig en ongezond als dat niet zo is. En toch negeren mensen dag in, dag uit mogelijkheden om met anderen in contact te komen.

Waarom praten we niet met onbekenden? Epley en Schroeder bedachten dat er twee mogelijkheden waren. De eerste optie: praten met vreemden is gewoon écht minder leuk dan even alleen zijn met je eigen gedachten. En de tweede optie is dat mensen alleen maar dénken dat praten met onbekenden niet zo leuk zal zijn, en dat ze zich daarin vergissen. Mensen vergissen zich wel vaker als ze hun eigen emoties moeten voorspellen.

Prettige reis

De psychologen deden een aantal experimenten waarin ze forensen en andere reizigers vroegen om óf onderweg in de trein of de bus een interessant gesprek te voeren met een onbekende, of juist in stilte te zitten met de eigen gedachten, of te doen wat ze normaal zouden doen. Daarnaast lieten ze een andere groep proefpersonen de instructies van dat experiment lezen, en vroegen hun om zich voor te stellen dat ze eraan meededen. Zo konden de psychologen kijken wat mensen van die situaties verwachten.

De mensen die onderweg een gesprek voerden met een onbekende, gemiddeld van zo’n tien tot vijftien minuten, bleken de prettigste reis te hebben van alle deelnemers. Maar dat was niet wat ándere proefpersonen verwachtten. Die verwachtten juist dat met een vreemde praten onprettig en onproductief zou zijn. Jammer, schrijven de onderzoekers, vooral als je bedenkt dat forenzen voor veel mensen het onprettigste deel van de dag is, blijkt uit onderzoek.

Angst voor afwijzing

Je zou kunnen denken dat mensen liever niet met een onbekende praten omdat ze daar vervelende ervaringen mee hebben. Maar verder onderzoek van Epley en Schroeder liet zien dat dat niet het geval was. Mensen waren eerder bang dat anderen geen zin zouden hebben om met hén te praten. Ook al omdat dat zeker in Westerse landen niet de norm lijkt. Maar dat is geen reële angst, schrijven de psychologen. Er was niemand in hun onderzoek die gevraagd was met een vreemde te praten en die vervolgens afgewezen werd. En de onbekenden met wie de proefpersonen moesten praten (in een onderzoek in een wachtkamersetting), vonden dat óók leuk.

Dus mensen voorspellen hun gevoelens over praten met onbekenden verkeerd, concluderen Epley en Schroeder. Op zich niet zo raar, want we vergissen ons, zoals gezegd, wel vaker in hoe we ons in de toekomst zullen voelen. Mensen zijn bijvoorbeeld geneigd te denken dat hun huidige gevoelens over bijvoorbeeld een auto-ongeluk of het winnen van de lotto langer en intenser zullen aanhouden dan vervolgens het geval blijkt. „Maar wij laten zien dat mensen hier niet de omvang, maar de hele gevoelswaarde van een gebeurtenis verkeerd inschatten”, mailt Schroeder. „Ze denken dat met vreemden praten negatief zal uitpakken terwijl dat positief is.”

Het doet denken denken aan eerder onderzoek waaruit blijkt dat introverte mensen ertegen opzien om zich extravert, heel sociaal dus, te gedragen, maar als ze dat vervolgens toch doen genieten ze ervan. Ze voelen zich ook niet of ze doen alsof, en het put hen ook niet enorm uit (in elk geval niet de relatief korte interacties die onderzocht zijn). Toch zien introverte mensen weer net zo op tegen de volgende sociale gelegenheid. Het is onduidelijk hoe dat komt.

In hun nieuwe onderzoek vonden Schroeder en Epley geen systematische verschillen tussen mensen met verschillende persoonlijkheidseigenschappen. „Zelfs extraverte mensen dachten dat het vervelend zou zijn om met onbekenden te praten”, aldus Schroeder. „En ze hadden ongelijk. We denken dat mensen in de situaties die wij onderzochten zulke sterke ideeën over die situatie hebben, dat persoonlijkheid er niet meer toe doet. Alleen mensen die ervaring hebben met praten met onbekenden, zoals mensen die vaak met hun taxichauffeurs praten, voorspellen goed hoe dat zal zijn.”

Niet altijd zin

En hebben mensen niet het gevoel dat ze hun mogelijkheden inperken als ze met een onbekende gaan praten? Als je dat niet doet, houd je immers je mogelijkheden open om iets anders te gaan doen, zoals slapen, lezen of werken – zeker als je forenst, dezelfde mensen keer op keer tegenkomt, en misschien niet altijd zin hebt in een gesprek.

„Daar zouden mensen zich inderdaad zorgen over kunnen maken”, beaamt Schroeder. „We hebben het niet onderzocht, maar sommige mensen zeiden wel tegen ons dat het misschien geweldig is om met een vreemde te praten tijdens een treinreis van 40 minuten, maar moeilijk als je 12 uur lang in een vliegtuig zit. Natuurlijk zou ook die voorspelling helemaal onjuist kunnen zijn. We hopen dit nog te onderzoeken.”

Schroeder kan niet zeggen of het de wereld zou verbeteren als iedereen met onbekenden zou gaan praten. „Maar ons onderzoek suggereert dat mensen gelukkiger zouden kunnen zijn als ze zich meer bezighielden met de onbekende mensen om zich heen.” Ze verwijst naar onderzoek van Canadese collega’s die aantoonden dat mensen die een praatje maken met de barista van hun koffietentje zich beter voelen dan mensen die efficiënt hun koffie-to-go kopen.

Dat veel mensen liever met hun mobieltje spelen dan met onbekenden praten, helpt natuurlijk niet. Maar we weten nog niet, zegt Schroeder, of de voordelen van het op afstand met familie en vrienden kunnen communiceren wellicht opwegen tegen de nadelen van minder gesprekken van persoon tot persoon.