Luisteren in de liefde

In aanloop naar het festival LIEFDE2020 vroegen de organisatoren aan mij wat de betekenis van luisteren in de liefde is.

ONTMOETING

“Je luistert niet naar mij” is een veelgehoorde klacht in relaties. Tja, de verliefdheid is voorbij en het alledaagse leven komt weer op gang. Naast geweldige dagen gaan we ook gewone en zelfs slechte dagen met elkaar beleven. Dan blijkt dat liefde complexer en zeker niet maakbaar is. Communiceren is dan ook van groot belang, hoewel dit niet altijd toereikend is.

Als jong kind leren we wel praten, maar niet per se communiceren. Bij communiceren is luisteren een heel belangrijk onderdeel. Dit is de basis voor menselijke communicatie. Als we jong zijn, wordt het woord ‘luisteren’ vooral als synoniem voor ‘gehoorzamen’ aan ons geleerd. Maar luisteren heeft niets met gehoorzamen te maken. Luisteren is de keuze om een ander te willen begrijpen. Luisteren begint met respect, dat voortkomt uit oprechte interesse in het verhaal van de ander.

UITDAGING

Volgens psycholoog Carl Rogers vormt echt luisteren de kern van elke gezonde relatie. Hij beschrijft hoe belangrijk het is om de boodschap van de ander te begrijpen, zowel inhoudelijk als op gevoelsniveau. De uitdaging voor de luisteraar is dat hij de ander niet beoordeelt of veroordeelt, zodat de spreker zich echt begrepen wordt. Dat is geen makkelijke opdracht!

Je kunt tegenwoordig allerlei trainingen volgen over luisteren. Daar leer je open vragen stellen, samenvatten en vooral de ander laten zien dat je echt luistert. Maar iemand laten zien dat je luistert, is niet waar écht luisteren over gaat. De ander moet erváren dat je luistert. Het gaat er dus niet om dat jij goed je best doet om te luisteren; het gaat erom dat je gesprekspartner zich gehoord voelt, begrepen voelt.

GEHOORD VOELEN

“Het is niet jij die de wereld een plaats geeft, maar het is de Ander, die jou aanspreekt, appelleert en jou een plaats geeft” – Emmanuel Levinas

Je luisterend vermogen is geen constante, je bent dus niet altijd een goede luisteraar. En het is niet zo dat jij kunt zeggen dat je een goede luisteraar bent – het is altijd de ander die zich gehoord voelt en die dat kan en mag zeggen.

In het prachtige boek van John Williams, Stoner, staat: 
“In zijn drieënveertigste jaar leerde William Stoner wat anderen, veel jonger, hem hadden geleerd: dat degene van wie je aanvankelijk houdt niet dezelfde is als degene van wie je later houdt, en dat liefde geen eindpunt is, maar een proces waarin de een probeert de ander te leren kennen.”

Elkaar leren kennen is heel spannend. Soms zie je onverwachte boosheid, of het kind in de ander, en dan weer ervaar je in stilte het verdriet van elkaar. Op andere momenten kun je samen verhalen delen. Verhalen geven ons identiteit. Je creëert samen ook weer verhalen. Door het luisteren naar elkaars persoonlijke ervaringen, perspectieven en emoties ontstaat er beweging in de relatie en tegelijkertijd een scharnier. Elkaar echt helemaal kunnen begrijpen is bijna onmogelijk, zelfs na vele jaren samen. We begrijpen onszelf vaak niet eens en dat is ook helemaal niet erg.

UNIEK LUISTEREN

Niemand luistert zoals jij. Ieder van ons luistert op een eigen unieke manier die mede wordt bepaald door de kaders die onze kijk op de wereld vormgeven.

Deze ‘filters’ werken soms net als oordoppen en kunnen zorgen voor miscommunicatie, omdat de ander niet door dezelfde filters luistert en spreekt als jij. Dat maakt dat het belangrijk is om je bewust te zijn van je eigen kaders. 
Zodra we naar iemand luisteren, laten we delen van het verhaal in onze gedachten weg, we vervormen delen en generaliseren weer andere delen. Dat komt onder andere door de taal die iemand spreekt (bijvoorbeeld in vakjargon, of in taal die je niet kent), je eigen herinneringen, je waarden, normen en overtuigingen, de tijd die je hebt voor het gesprek, de ruimte waarin het gesprek plaatsvindt, je energie en de beslissingen die je ooit hebt genomen die aanwezig zijn als herinnering.

Als je echt verbinding wilt met iemand, geef de ander dan het respect door echt naar hem te luisteren. Wat je partner je vertelt is belangrijk voor haar of hem. Als je daar naar luistert en hem of haar probeert te begrijpen, in plaats van zelf eerst begrepen te willen worden, zie je de ander achter de letterlijke woorden. Dan ben je verbonden! Ook al is dat soms maar voor een paar minuten, het kunnen hele waardevolle minuten zijn. Voor de ander… en voor jezelf!