Ruiken

We interpreteren de wereld allemaal via onze zintuigen en worden beïnvloed door duizenden signalen om ons heen: kleur, vorm, gevoel, geluid, smaak en geur stellen ons elke minuut van ons leven gerust, ze waarschuwen ons, intrigeren, stoten of trekken ons aan.

De reukzin is denk ik de meest directe en emotionele van de zintuigen; geworteld in de delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor geheugen en emotie. Geurherkenning zit opgesloten in herinneringen aan mensen, aan plaatsen, levensgebeurtenissen maar ook aan gevoelens.

Wat doet geur met ons?

Het werkt in twee verschillende fasen – de eerste is instinctief verbonden met onze gevoelens over de geur; vinden we het lekker of niet? maar ook ‘Waar doet de geur ons aan denken? De tweede is een meer analytisch proces: Wat is dit voor geur?

Geuren zijn ook heel belangrijk voor bijvoorbeeld mensen met dementie. Voor sommigen zullen geuren leiden tot mooie gesprekken, voor anderen zal een geur een moment van plezier brengen door de sensatie die het oproept. Bij mensgerichte zorg voor ouderen en mensen met dementie, past ook het gebruik van geuren. Als spraak en cognitie zwaar zijn aangetast kan geur bijdragen aan kwaliteit van leven. Als ik mensen hun handen masseer met geurende handcreme tovert dat vaak een glimlach op een gezicht of een moment van rust.

Geurhistoricus Caro Verbeek stelt dat wetenschappers het erover eens zijn dat geur hét zintuig bij uitstek is om vroege herinneringen op te roepen. Dit vertelde ze tijdens een college van de Universiteit van Nederland. Dat komt doordat we geuren, in tegenstelling tot herinneringen of taal, nooit vergeten.

Ik hou van geuren. Ik ruik graag de aroma’s van wijn, van warm gebakken brood, een lekkere stoofschotel of frisse eucalyptus. En bepaalde geuren brengen mij terug naar de buurtwinkel op de Middenweg in Amsterdam waar ik als kind snoepjes kocht.

Uitwerpselen

Het menselijke reukvermogen is iechter n tegenstelling tot andere dieren, het minst ontwikkelde van alle zintuigen. Maar het stelt ons wel in staat gunstige geuren te herkennen en potentieel schadelijke geuren te vermijden. Daar valt dus ook de vaak krachtige geur van uitwerpselen bij:-))

Geuren in de kunst

Jan Miense Molenaer was een Nederlandse kunstschilder uit de Barokperiode. Hij verhuisde in 1636 naar Amsterdam met zijn vrouw, Judith Leyster, die eveneens schilderde. Molenaer schilderde vooral genrestukken, portretten en enkele religieuze taferelen. Dit onderstaande schillderij is zo’n genrestuk (Een genrestuk of genretafereel is een schilderij met een voorstelling uit het dagelijkse leven of uit de alledaagse omgeving). Op dit schilderij schildert Jan Miense Molenaer de reukzin in een vertrouwde omgeving en de reacties die het schoonmaken van een baby bij de ouders soms kan hebben.

Marcel Duchamp was een Franse kunstenaar. Hij begon begon in 1910 als kunstschilder en schakelde na drie jaar over op beeldhouwen. Hij was de eerste die een alledaags voorwerp presenteerde als kunstwerk (Ready Made). Zijn werk Fountain (een urinoir) werd verkozen tot meest invloedrijke kunstwerk van de twintigste eeuw. Hij gebruikte en verwees naar geuren op verschillende manieren in zijn werk: als adem, lucht, parfum, lichaamsgeur, rook, verdamping, aromatische substanties, etc.

Een Nederlands voorbeeld is de Pindakaasvloer van Wim T. Schippers die in 2011 nog in het Boijmans van Beuningen te zien was. De sterke pindakaaslucht riep bij de bezoekers onmiddellijk een gevoel van vreugde of afkeur op.

Tot eind augustus kun je nu kunst ruiken in het Mauritshuis. Beleef je een schilderij op een andere manier als je het tijdens het kijken ook letterlijk kunt ruiken? Een kijkje waard, ook digitaal!

Coverfoto: Scents of the City: Creative Thalys Experience through Perfume